کشت بافت و ریزازدیادی گیاه داروئی پنیرباد خواب آور (withania somnifera)

نس withania، متعلق به خانواده سولاناسه، دارای 23 گونه بوده که از میان آنها دو گونه w.somnifera و w.coagulans در رویشگاه¬های طبیعی ایران حضور داشته و از لحاظ ارزش داروئی حائز اهمیت می¬باشد. از نظر فارماکولوژیکی، این گونه دارای خواص آنتی اکسیدانی، ضد باکتریائی و قارچی و همچنین اثرات ضد سرطانی می¬باشد. در طی سالهای اخیر، تخریب رویشگاه¬های این گونه گیاهی، برداشت بی¬رویه با اهداف داروئی و تغییرات آب و هوائی از یک طرف، و کندی تکثیر با روش سنتی، کندی جوانه زنی و استقرار این گونه گیاهی منجر به در معرض انقراض قرار گرفتن آن شده است. لذا تدوین و اجرای برنامه¬های موثر در راستای احیاء و حفاظت این گونه با ارزش ضروری بنظر می¬رسد. در این میان استفاده از روشهای کشت بافت به منظور تکثیر سریع ضروری بنظر می¬رسد. به منظور القای کالوس، ریز نمونه برگ، ریشه ومیان گره بر روی محیط کشت پایه ms حاوی 2و4 میلی گرم در لیتر هورمون 2,4-d همراه با 25/0 و 5/0 میلی گرم در لیتر ba کشت شدند. به منظور ریزازدیادی نیز، ریز نمونه گره حاوی جوانه های جانبی در محیط کشت ms حاوی ترکیبات مختلف هورمون 2,4-d با دو سطح 25/0 و 5/0 میلی گرم، ba با دو سطح 5/0 و 1 میلی گرم و iba با دو سطح 25/0 و 5/0 میلی گرم در لیتر کشت گردید. نتایج نشان داد که در تمام محیط کشت¬های مورد استفاده بیشترین درصد القاء کالوس (100%) متعلق به ریزنمونه¬ برگ می باشد. از نظر وزن خشک کالوس تولید شده نیز بیشترین وزن خشک (78/3±102 میلی گرم) از ریز نمونه ریشه کشت شده در محیط کشت ms حاوی 4 میلی گرم در لیتر 2,4-d همراه با 5/0 میلی گرم در لیتر ba بدست آمد. بیشترین تعداد شاخساره (04/1+16/6) در محیط کشت حاوی 1 میلی گرم در لیتر ba همراه با 25/0 یا 5/0 میلی گرم در لیتر 2,4-d و بیشترین طول شاخساره (57/0±43/7 سانتی متر) به ترتیب در محیط کشت حاوی 5/0 میلی گرم در لیتر ba همراه با 5/0 میلی گرم iba بدست آمده است. بیشترین درصد القاء ریشه از شاخساره¬های حاصل از ریزازدیادی (100%) با طول (62/0±6 سانتی متر) در محیط کشت ms حاوی نصف غلظت نمک های مورد استفاده همراه با 1 میلی گرم در لیتر iba و بیشترین تعداد ریشه در هر شاخساره (70/1±63/6) با 5/0 میلی گرم در لیتر هورمون iba مشاهده گردید. در نهایت با انتقال گیاهچه های باززایی شده به خاک 60% آنها بقاء خود را حفظ نمودند.